Cursussen Sterrenkunde
AWSV Metius

   

Alkmaarse Weer- en Sterrenkundige Vereniging Metius

   

Planeten, sterren, spectra, lichtjaren, sterrenstelsels, neutronensterren, supernovae,
zwarte gaten, de Hubble constante, de Oerknal en het uitdijend heelal.

Deze begrippen komt u vaak tegen in kranten en tijdschriften.
Interessant? Ja! Moeilijk? Wel nee!

     


Volg gewoon een cursus "Sterrenkunde: een kennismaking" van Metius en u kunt de discussies in de artikelen begrijpen.
Uw cursus kan ook het begin zijn van een interessante hobby.

De cursussen worden verzorgd door deskundige leden van de Alkmaarse Weer- en Sterrenkundige Vereniging Metius.
Het docententeam bestaat uit Piet Cijsouw (tevens algehele coördinatie), Hans Klein Woud en Hans Dijkstra. Een voortgezette schoolopleiding is niet noodzakelijk, evenmin als kennis van wiskunde en natuurkunde, maar met deze kennis wordt uw inzicht in de materie wel extra verrijkt.
Voor nog studerenden is deze cursus ook aantrekkelijk.

In 9 lessen worden veel aspecten van de tegenwoordige astronomie behandeld, waar relevant samen met de ontwikkelingsgeschiedenis ervan. Belangrijke onderwerpen zijn: zon, aarde, maan en hun onderlinge bewegingen, ons zonnestelsel met de beschrijving van de aard van de planeetbanen, afstanden en oriëntatie in het heelal, werken met een planetariumprogramma, telescopen en beeldvorming daarin, licht en spectra, het Dopplereffect, gebruik van andere delen van het electromagnetische spectrum, radiosterrenkunde, ons beeld van de melkweg, filters en spectroscopie, dubbelsterren, Cepheïden en nogmaals afstandsbepalingen, sterrenstelsels, de uitdijing van het heelal, de levensloop van sterren en het Hertzsprung-Russeldiagram, novae en supernovae, neutronensterren, pulsars, zwarte gaten, evolutie van het heelal, de vorming van sterren en sterrenstelsels, quasars, inleiding in de speciale relativiteitstheorie en zijn gevolgen voor de kosmos.
Bij sommige cursussen wordt er een tiende les toegevoegd waarin waarnemingen buiten worden uitgevoerd. Dit laatste staat dan uitdrukkelijk in de omschrijving van die specifieke cursus vermeld.
Iedere cursist krijgt toegang tot onze website met actueel materiaal van de cursus en na afloop van de lessen een CD met de gebruikte presentaties, een aantal sterrenkundige animaties en een planetariumprogramma.
 
Metius heeft in het najaar van 2014 een vervolgcursus verzorgd, waarvoor de hierboven beschreven inleidende cursus de voorkennis biedt. In deze vervolgcursus is intensief van wiskunde en natuurkunde (op vwo-niveau) gebruikt gemaakt. Zodra gebleken is dat er voldoende interesse voor bestaat, wordt deze vervolgcursus herhaald. Voor meer informatie, zie hier.
     

     
Uitgebreide informatie over de cursus

Structuur:
* de cursus wordt gegeven op 9 dagdelen. Bij sommige uitvoeringen van de cursus wordt een waarneemavond toegevoegd.
* er is geen voorkennis nodig (maar voor sommige onderwerpen leidt enige kennis van natuurkunde en wiskunde wel tot een dieper begrip)
* de cursus wordt met behulp van powerpointpresentaties gegeven
* het cursusmateriaal bestaat uit de presentaties plus een tijdelijke toegang tot een speciale cursuswebsite met de presentaties en enige andere informatie plus een file met een versie van deze presentaties, een eenvoudig planetariumprogramma en een aantal gebruikte animaties.Aangeraden wordt het om een recent sterrenkunde boek aan te schaffen.


Uitgebreide inhoudsbeschrijving:

Module 1: (Structuur en Zon, aarde, maan)
Inleiding met een schets van de te gebruiken bekende begrippen; zon, aarde en maan: groottes en afstanden; de kalender, zonnedag en sterrendag, de onderlinge bewegingen van zon, aarde en maan, siderisch en synodisch, de seizoenen, de schijngestalten van de maan, zons- en maans-verduisteringen, eb en vloed, de globale ouderdom van aarde en maan

Module 2: (Sterren kijken)
De ontwikkeling van de sterrenkunde door de eeuwen heen: sterrenkunde voor de landbouw en religie, tijdsbepaling, zonnewijzers, navigatie op zee, de sextant, coördinatensystemen op aarde en aan de hemel, ecliptica, equator en lentepunt, kijkers, "star hopping", "seeing", "volgen", demonstratie van een planetariumprogramma

Module 3: (het Zonnestelsel)
De onderlinge verhoudingen van de afmetingen van de planeten en van de afstanden van de planeten tot de zon, een eerste idee over zwaartekrachtwerking, korte beschrijving van de planeten en hun belangrijkste manen, de beweging van de planeten langs de hemel, opposities en conjuncties

Module 4: (het Zonnestelsel (vervolg), soorten sterren, afstanden)
Het Zonnestelsel (vervolg): planetoïden, kometen, de Oortwolk en de Kuipergordel, botsingen en inslagen
Soorten sterren: hoofdreekssterren, witte dwergen, neutronensterren, rode reuzen, superreuzen, zwarte gaten; dubbelsterren (visueel, astrometrisch en spectroscopisch), veranderlijke sterren (bedekkingsveranderlijken, periodiek veranderlijken en sterexplosies); afstandsbepaling in het heelal via cepheïden, nova's en supernova's; eigen beweging van sterren, de eigen beweging van de zon

Module 5: (Licht en spectra; de zon)
Eelectromagnetische straling, spectraallijnen, het spectrum van de zon, verschijnselen op het zonne-oppervlak, lichtsterkte, magnitudes, spectrale klassen, Hertzsprung-Russel diagram, chemische samenstelling van sterren, Doppler effect, roodverschuiving.

Module 6: (Instrumentarium)
Optica, kijkers en telescopen, azimutale en equatoriale opstelling, interferometrie, ruimtetelescopen, filters, spectrografen, astrofotografie, missies naar planeten; het scala van electromagnetische straling, kosmische straling, detectie van stof, neutrino's en zwaartekrachtgolven

Module 7: (Stervorming en Levensloop van sterren)
Contractie van gaswolk, protoster, kernfusie; levensloop van een ster ter grootte van de zon, het verloop in het Hertzsprung-Russel diagram, het reuzenstadium, instabiliteiten, ineenstorting; idem met een massa van 10 maal die van de zon met supernovastadium en de vorming van een neutronenster of zwart gat; dubbelsterren met overdracht van materie, nova's

Module 8: (Ons beeld van de Melkweg en Inleiding Kosmologie)
Ons beeld van de Melkweg: nevels en de diverse soorten ervan, sterrenstelsels en hun types, hoe groot is de Melkweg, het werk van Oort, de Melkweg in kaart gebracht, de verdeling van sterrenstelsels in de ruimte, actieve stelsels, botsende stelsels.
Inleiding kosmologie: de uitdijing van het heelal, de Hubbleconstante, de oerknal, achtergrondstraling, ontstaan van sterren en sterrenstelsels, de vorming van zwaardere elementen, botsingen tussen sterrenstelsels, stervormingsgebieden, de toekomst van het heelal, de versnelde uitdijing.

Module 9: (Relativiteitstheorie)
De constante lichtsnelheid, Einstein en zijn postulaten; speciale relativiteitstheorie: tijdvertraging, lengtekrimp, gelijktijdigheid, ruimtetijd, massa en energie; de algemene relativiteitstheorie: gravitatie en versnelling, kromming van de ruimte en afbuiging van licht, gravitatielenzen, gravitationele roodverschuiving, tijddilatatie.


Als er een waarneemmodule aan de cursus verbonden is:
Op een avond, maar na de eerste twee keer en met mooi weer en wanneer er geen storende maan is, gaan we naar buiten om met het blote oog en met een kijker een aantal verschijnselen aan de hemel waar te nemen. Wanneer de weersomstandigheden dit niet toelaten, verzorgen we een extra module over een interessant onderwerp op de binnenlocatie.

Als er geen waarneemmodule aan de cursus verbonden is:
Metius is altijd bereid om deelnemers aan een kennismakingscursus de gelegenheid te geven om met een kleine groep naar de sterrenwacht van de vereniging te gaan om met de kijker een aantal hemelverschijnselen te zien. Houd er rekening mee, dat het soms lang kan duren voordat het weer betrouwbaar mee zal werken. Geïnteresseerden kunnen zich aanmelden bij de docenten, die dan voor een oproep zullen zorgen.
 
Voor specifieke verdere informatie kunt u contact opnemen met Piet Cijsouw via e-mail:
     
     
De laatstgegeven cursus

De laatst voltooide cursus werd gegeven voor de Volksuniversiteit Alkmaar in het najaar van 2016, op 9 dinsdagavonden. Hij werd gevolgd door 12 deelnemers, die allen het getuigschrift kregen uitgereikt. De gehele cursus is met groot enthousiasme omgeven geweest. De evaluatie aan het einde was dan ook positief. Aan de cursisten is in maart 2017 een waarneemavond aangeboden.
     
     
     
     
     
     
     
     
     
 

Eerstvolgende cursus
In het voorjaar van 2018 wordt de cursus door Metius voor Staatsbosbeheer Schoorlse Duinen verzorgd;
zie de site www.staatsbosbeheer.nl/sterrenkundecursusschoorl voor meer informatie. De cursus loopt op 9 donderdagavonden van 19.30 tot uiterlijk 22.00 uur (waarin een kwartier pauze en gelegenheid tot vragen na afloop is begrepen), met als eerste bijeenkomst 8 maart en als laatste 3 mei. De plaats van samenkomst is het Buitencentrum van Staatsbosbeheer Schoorlse Duinen, Oorsprongweg 1, 1871HA Schoorl. Er is ruime parkeergelegenheid bij het Buitencentrum (die 's avonds gratis is). De kosten van de cursus bedragen € 130,--, alles inclusief.

Inschrijven kan uitsluitend via de boven genoemde site van Staatsbosbeheer. Voor eventuele vragen kunt u bij Piet Cijsouw terecht.
Deelnemers aan deze cursus hebben (na de start van de cursus) toegang tot een speciale cursistensite met o.a. cursusmateriaal in digitale vorm; klik daarvoor hier.